Op 1 september 2017 lopen de overgangsregelingen in de accountantsopleidingen af. Studenten in de theorieopleiding en de praktijkopleiding moeten dan de keuze hebben gemaakt of zij overstappen naar de opleidingen ‘nieuwe stijl’. Ook medewerkers met een afgeronde theorieopleiding die nog niet zijn begonnen met de praktijkopleiding, zullen zich moeten afvragen of en hoe zij de accountantsopleiding voort willen zetten. In dit artikel wordt een aantal mogelijke situaties beschreven die van toepassing zijn op studenten en trainees in de AA-opleiding ‘oude stijl’.

Achtergrond

In december 2016 heeft de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding, naast de eindtermen voor de nieuwe opleidingsstructuur, de overgangsregelingen gepubliceerd. Die regelingen geven opleiders de tijd om de nieuwe eindtermen in het programma door te voeren, en geven de studenten en trainees de gelegenheid om tot 1 september 2017 ‘zonder verplichting van aanvullende deficiënties’ over te stappen naar de opleiding ‘nieuwe stijl’. Studenten en trainees die overstappen na 1 september 2017 moeten bij het afstuderen volledig voldoen aan de nieuwe eindtermen.

Oude versus ‘nieuwe stijl’

Eerst maar eens even over de terminologie en de verschillen. Met ‘oude stijl’ worden in dit artikel de theoretische opleiding AA en de praktijkopleiding AA bedoeld. Met ‘nieuwe stijl’ de theoretische en de praktijkopleiding accountancy-mkb, waaraan de AA-titel verbonden is. (Formeel kunnen de opleidingen ook leiden tot een RA-titel. Dan moet er wel sprake zijn van een wetenschappelijke bacheloropleiding die, voor zover bekend, nergens wordt aangeboden.)

Alleen een theoretische én praktijkopleiding AA ‘oude stijl’ leiden tot een inschrijving in het register met een aantekening voor de wettelijke controle van de jaarrekening. Een theoretische opleiding ‘oude stijl’ of ‘nieuwe stijl’ leidt in combinatie met de praktijkopleiding accountancy-mkb ‘nieuwe stijl’ altijd tot een inschrijving in het register zonder deze aantekening. Aan de titel sec (AA) is dat overigens niet te zien.

Op basis van de fase van de opleiding waarin iemand zich bevindt, kan een vierdeling gemaakt worden:

1. Theoretische opleiding ‘oude stijl’ afgerond, bezig met de praktijkopleiding ‘oude stijl’
2. Theoretische opleiding ‘oude stijl’ afgerond, nog niet gestart met de praktijkopleiding
3. Theoretische opleiding ‘oude stijl’ nog niet afgerond, wel gestart met de praktijkopleiding ‘oude stijl’
4. Theoretische opleiding ‘oude stijl’ nog niet afgerond, niet gestart met de praktijkopleiding

Deze vier situaties zal ik in algemene zin beschrijven. Voor een adequaat advies op maat, is het echter aan te raden dat elke student, zeker als de theoretische opleiding nog niet is afgerond, een persoonlijk advies vraagt aan de opleider.

Theoretische opleiding ‘oude stijl’ afgerond, bezig met de praktijkopleiding ‘oude stijl’

Trainees in de praktijkopleiding AA met een afgeronde theoretische opleiding, kunnen de praktijkopleiding AA tot uiterlijk 1 september 2021 afronden. Voor de meeste trainees moet deze termijn haalbaar zijn. Wel moet er rekening mee worden gehouden dat de simulaties voor controle-opdrachten begin 2018 voor het laatst aangeboden worden. De Raad voor de Praktijkopleidingen heeft dit, samen met de aanbieders, de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, en Full•Finance afgesproken. Trainees die nog wat langer over hun opleidingen doen, moeten er dus rekening mee houden dat ze in hun eigen praktijk moeten voldoen aan de eisen met betrekking tot jaarrekeningcontrole in de praktijkopleiding.

Overstappen naar de opleiding ‘nieuwe stijl’ kan ook. Tot 1 september 2017 kan dat op basis van de door de Raad voor de Praktijkopleidingen vastgestelde overgangsregeling. Een overstap vanaf 1 september, betekent dat de trainee volledig aan de nieuwe eisen moet voldoen: “Als je na 31 augustus 2017 (alsnog) overstapt naar de praktijkopleiding MKB moet je voldoen aan alle eisen die voor deze nieuwe praktijkopleiding gelden. Het gaat dan om de inhoudelijke eisen en om de (deels nieuwe) eisen die gelden ten aanzien van de toetsvormen (zoals het volgen van een trainingsprogramma, het houden van intervisiegesprekken en het houden van een referaat, etc.). Overstappen na 31 augustus 2017 betekent ook dat je een nieuw portfolio krijgt. [1]

Theoretische opleiding ‘oude stijl’ afgerond, nog niet gestart met de praktijkopleiding

Medewerkers met een voltooide theoretische opleiding AA kunnen zich niet meer inschrijven voor de praktijkopleiding AA met certificerende bevoegdheid. Vanaf 1 januari is het uitsluitend mogelijk om in te schrijven voor de praktijkopleiding Accountancy-mkb, Accountancy-finance, en Assurance.

Aan de assuranceopleiding is in de Verordening op de Beroepsprofielen een mastereis gekoppeld. Ook medewerkers met een afgeronde theoretische AA-opleiding met certificerende bevoegdheid zullen aan deze mastereis moeten voldoen. Dit is onder meer vastgelegd in artikel 3d van de overgangsregeling voor de praktijkopleiding, zoals door de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding is vastgesteld. Omdat er, voor zover bekend, geen hbo-masteropleiding Assurance wordt aangeboden, is voor het behalen van de bevoegdheid tot wettelijke controle, een RA-opleiding als vervolg op de AA-opleiding in feite de enige route.

Inschrijven voor de praktijkopleiding Accountancy-finance is vooralsnog niet mogelijk, omdat deze praktijkopleiding nog niet wordt aangeboden. Voor medewerkers van accountantskantoren ligt het volgen van deze opleiding ook niet voor de hand. De opleiding Accountancy-finance richt zich immers meer op (aankomend) accountants in business. Blijft dus over de praktijkopleiding Accountancy-mkb.

Tot 1 september 2017 kan ook bij instroom in de Accountancy-mkb-praktijkopleiding gebruik worden gemaakt van een overgangsregeling. Wie zich inschrijft vanaf 1 september 2017, moet wat betreft de theoretische opleiding voldoen aan de theoretische eindtermen 2016. Dit betekent dat er een deficiëntieprogramma voor de theoretische opleiding gevolgd moet worden. De precieze inhoud en omvang van dit programma is nog niet bekend. Overigens moeten trainees die voor 1 september 2017 starten met de praktijkopleiding Accountancy-mkb wel volledig voldoen aan de eisen voor de nieuwe praktijkopleiding. De overgangsregeling voor trainees in de praktijkopleiding is niet op hen van toepassing.

Theoretische opleiding ‘oude stijl’ nog niet afgerond, wel gestart met de praktijkopleiding ‘oude stijl’

Er is een groep trainees die voor 1 januari 2017 is gestart met de praktijkopleiding oude stijl en de theoretische opleiding oude stijl nog niet heeft afgerond. Deze trainees kunnen tot 1 september 2019 hun theoretische opleiding oude stijl afronden. Althans, volgens de overgangsregeling. Opleiders zijn niet verplicht deze mogelijkheid te bieden en kunnen de opleidingen oude stijl eerder uitfaseren. Het lijkt erop dat dit ook zal gebeuren en dat 2018 wel eens het laatste jaar kan zijn voor afronding van de theoretische opleiding. Enige haast is dus geboden.

Voor de praktijkopleiding kunnen de studenten tot 1 september 2021 afstuderen in de ‘oude stijl’. Ook voor deze groep geldt dat zij alleen nog dit jaar gebruik kunnen maken van de AA-simulaties om aan de controleverplichting te voldoen. Omdat deze studenten theoretisch nog niet klaar zijn, is het echter onwaarschijnlijk dat zij hiervoor al ver genoeg in de praktijkopleiding zijn. De route ‘oude stijl’ kan dan ook alleen als het mogelijk is om in de praktijk aan de eisen met betrekking tot jaarrekeningcontrole te voldoen.

Natuurlijk kunnen deze studenten overstappen van de ‘oude stijl’ naar de ‘nieuwe stijl’, en daarbij gebruikmaken van de overstapregelingen in de praktijkopleiding en in de theorieopleiding. Ook voor deze groep geldt de datum van 1 september 2017. De overstapregeling voor de praktijkopleiding is te vinden op de website van de NBA.

Hoewel in de overstapregeling voor de theoretische opleiding staat dat studenten tot 1 september ‘zonder verplichting van aanvullende deficiënties’ kunnen overstappen, kan een opleider bepalen dat er een aanvullend programma gevolgd moet worden. Ook geeft CEA aan dat de opleider de studenten hierover tijdig moeten informeren.

Overstappen in de theorieopleiding betekent automatisch ook overstappen in de praktijkopleiding. Het is immers niet mogelijk om de praktijkopleiding ‘oude stijl’ te combineren met een ‘nieuwe stijl’ theorieopleiding. De andere optie is dat de trainee ervoor kiest de theorieopleiding ‘oude stijl’ af te ronden en over te stappen op de praktijkopleiding ‘nieuwe stijl.

Theoretische opleiding ‘oude stijl’ nog niet afgerond, niet gestart met de praktijkopleiding

Een grote groep studenten heeft de theoretische opleiding nog niet afgerond en is ook nog niet gestart met de praktijkopleiding. Een beperkt deel van deze groep heeft echt een keuze. Studenten aan het begin van het opleidingstraject die bijvoorbeeld nog in de bacheloropleiding zitten, zullen automatisch in het nieuwe stijlprogramma terechtkomen.

De groep die wel een keuze moet maken zijn bijvoorbeeld studenten die thans een postbachelorprogramma ‘oude stijl’ volgen. Omdat inschrijven in de praktijkopleiding ‘oude stijl’ niet meer mogelijk is, zal deze groep studenten in elk geval de praktijkopleiding ‘nieuwe stijl’ moeten doen. En wordt er op of na 1 september 2017 gestart met de praktijkopleiding, dan zal er in elk geval sprake zijn van een (nog niet vastgesteld) deficiëntieprogramma.

Zeker voor deze laatste groep, studenten die pas op of na 1 september 2017 starten met de praktijkopleiding, is het in het algemeen aan te raden over te stappen naar de theoretische opleiding ‘nieuwe stijl’. Doen zij dit voor 1 september 2017, dan kunnen ze immers ook gebruikmaken van de overstapregeling voor de theoretische opleiding. Wat het te volgen programma dan is, wordt door de opleider vastgesteld.

De gok of de zekerheid?

Voor sommige studenten en trainees zal de keuze tussen overstappen of de opleiding ‘oude stijl’ duidelijk zijn. Voor anderen ligt de keuze echter minder voor de hand. Zij zullen, samen met opleider en kantoor, de consequenties van de verschillende keuzes goed op een rij moeten zetten.

Hierbij moeten studenten en trainees goed in het achterhoofd houden, dat overstappen vanaf 1 september 2017 de minst gunstige optie is. Zeker ook omdat nog niet duidelijk is van welke deficiënties er bijvoorbeeld sprake is indien met een theoretisch getuigschrift ‘oude stijl’ na 31 augustus 2017 wordt gestart met de praktijkopleiding ‘nieuwe stijl’.

Studenten en trainees hadden zich eigenlijk vorig jaar al goed moeten oriënteren op de wijzigingen, en de opleidingsinstituten hadden de studenten daarover goed moeten informeren. Het blijkt in de praktijk echter dat dat niet altijd gebeurd is. Dat is jammer, vooral als er studenten en trainees zijn die er nu achter komen dat zij beter aan het begin van dit studiejaar hadden kunnen overstappen naar de nieuwe stijl. Gelukkig duurt het nog een aantal maanden voor het 1 september is, en is het nog niet te laat om gebruik te kunnen maken van de overstapregeling.

Jurroen Cluitmans

1] Overstapregeling van de huidige praktijkopleiding AA naar de praktijkopleiding MKB, vastgesteld door de Raad voor de Praktijkopleidingen