Door: Jan Wietsma AA

De opleiding tot mkb-accountant

Hoe komt het dat de ene ondernemer wel naar jouw advies luistert en ernaar handelt en de andere niet? En wat doe je met de ondernemer die altijd maar weer klaagt? En die superenthousiaste ondernemer: loopt die niet in 7 sloten tegelijk?

Vragen waar studenten tijdens de les Behavioral Finance mee aan de slag gaan. Daarbij staan ze stil bij nieuwe inzichten die we hebben over de werking van onze hersenen bij het nemen van (financiële) beslissingen. Ze ontdekken dat de meeste keuzes die ondernemers maken, en zijzelf ook trouwens, minder rationeel zijn dan ze zelf op voorhand zouden denken.

Herkenning

Maar wil je erachter komen wat een ondernemer doet of nalaat, dan moet je als accountant weten dat er vier specifieke aandachtsgebieden zijn die een ondernemer ook ondernemer maakt. Namelijk: zijn motivatie, persoonskenmerken, kwaliteiten, en kennis & ervaring. Inzicht hebben in de persoonskenmerken is ook het meest herkenbaar voor de studenten. Een zogenaamde Casher kunnen ze zich zo voor ogen halen. Maar ze zien ook dat het gros van hun klanten voldoet aan het profiel van een Constructor. Door verder in te zoomen op de persoonskenmerken en kwaliteiten leren ze gedrag te herkennen zodat ze weten wat voor ondernemersvlees ze in de kuip hebben. En daar kunnen ze hun handelingsrepertoire vervolgens op afstemmen.

Financieel gedrag

De studenten zijn nagenoeg allemaal van mening dat ze rationeel handelen bij het maken van financiële keuzes. Maar als ze daadwerkelijk moeten kiezen, dan blijken de emoties toch sterker te zijn dan de ratio. Want waarom kies je bij een kans van 100% op € 50 en 60% kans op € 100 voor de tweede optie? En waarom kies je voor de eerste optie als de bedragen € 500.000 en € 1.000.000 zijn? Rekenkundig is er qua kans geen verschil. Maar onze hersenen nemen een loopje met onszelf en we verklaren de uitkomst tussen die twee nog als rationeel logisch ook. Belangrijk dus dat de studenten inzien dat wat als logisch wordt gepresenteerd, rekenkundig bezien niet klopt. Iets waar een accountant altijd alert op moet zijn. Het boeiende kennisgebied van de speltheorie zorgt voor duidelijkheid in dilemma’s waar wiskundige principes en psychologische inzichten om voorrang strijden.

Vertaling naar de praktijk

Natuurlijk vindt er ook vertaling naar de praktijk plaats. In de eerste plaats de financieringspraktijk. Financiers weten ook dat ondernemers hun blinde vlekken hebben en dat die sterk te maken hebben met intrinsieke gedrevenheid en de mate waarin de ondernemer zichzelf kent. Hoe beter hij zichzelf kent, hoe beter hij weet dat hij een accountant of een andere adviseur nodig heeft om succesvol te zijn. Niet voor niets faalt de meerderheid van de starters binnen vijf jaar als zij zich niet extern laten begeleiden.

Belastingdienst

Ook als het gaat om het doen van een correcte belastingaangifte door de ondernemer is het belangrijk zicht te hebben in de factoren gedrag en omstandigheden. De ondernemer die net gehoord heeft dat zijn grootste klant failliet is gegaan en niet meer weet hoe hij al zijn nota’s moet voldoen valt in de Maslowpiramide terug naar de basis, waarbij een nul-aangifte voor de omzetbelasting dan als meest snelle oplossing voorhanden lijkt. Deze ondernemer heeft dan ook weinig gehoor voor de accountant die dat ethisch bezien niet juist vindt. Als je als accountant weet dat de hersenen van deze ondernemer automatisch overschakelen naar de stand van overleven, dan steek je het gesprek anders in en zoek je naar oplossingen die zorgen voor financiële veiligheid waardoor de ondernemer in zijn basisbehoeften kan voorzien. Dat is een heel ander gesprek dan het gesprek met de ondernemer die bij het doen van zijn aangifte omzetbelasting rekening houdt met het feit dat hij waarschijnlijk toch niet gecontroleerd wordt. Hoewel die laatste keuze bezien vanuit de regels van de speltheorie wel weer goed verklaarbaar is.

Aan het eind van de les weten de studenten dat ieder financieel resultaat te herleiden is tot het gedrag dat de ondernemer eerder heeft vertoond. Gedrag dat rationeel bezien vaak niet logisch, maar nu wel verklaarbaar is. En de studenten beseffen dat, willen ze als accountant scherp blijven, ook hun eigen gedrag regelmatig moeten blijven toetsen.

Jan Wietsma AA, docent Ondernemersfinanciering en Management Accounting.

Full•Finance Opleidingen verzorgt sinds 2016 de postbacheloropleiding accountancy-mkb alsmede een schakelprogramma. De opleiding wordt afgerond met het theoretische getuigschrift tot Accountant-Administratieconsulent. De docenten van de opleiding schrijven artikelen over hun ervaringen. Dit artikel is het tweede in de reeks.

*Ben je al afgestudeerd accountant en wil je meer weten over ondernemersgedrag? Schrijf je dan in voor de tweedaagse cursus financieringsdeskundige.